200 χρόνια πριν: Το γράμμα της 17/2/1821 στον Υψηλάντη από το Λάυμπαχ

Ξάνθος και Ξόδιλος -που κάθε άλλο παρά υψηλαντικοί μπορούν να χαρακτηριστούν- συμφωνούν ότι ο Υψηλάντης έλαβε γράμμα την 17^η Φεβρουαρίου 1821, ευρισκόμενος στο Κισινόφ της ρωσικής Βεσσαραβίας (πρωτεύουσα της σημερινής Μολδαβίας). Ο δεύτερος λέει ότι το γράμμα ήρθε από τη σύνοδο των Μεγάλων Δυνάμεων («Τροπάου» γράφει κατά λάθος, εννοεί το Λάυμπαχ).

Ύστερα από αυτό το γράμμα ο Υψηλάντης αποφασίζει την έξοδό του στην Επανάσταση. Το αγγέλλει την 18^η Φεβρουαρίου 1821 και το πραγματοποιεί την 22^α Φεβρουαρίου 1821. Στις 24/2/1821 κηρύσσεται η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ στο Ιάσιο. Η τελετή του αγιασμού, της περίζωσης του ξίφους και της ύψωσης των Σημαιών γίνεται 26 ή 27/2/1821.

Ποιος μπορεί να έστειλε το γράμμα στον Υψηλάντη από το Λάυμπαχ; Ποιος άλλος εκτός του Καποδίστρια μπορούσε να βρίσκεται στο τιμόνι της Εταιρείας των Φιλικών;

Το θέμα είναι τεράστιο, ενώ η γενική ιστοριογραφία έχει βολευτεί πίσω από την άποψη πως ο Υψηλάντης ανέλαβε τη θέση που αρνήθηκε ο Καποδίστριας. Αυτό είναι σωστό. Όμως, ποια θέση «αρνήθηκε» ο Καποδίστριας; Ποιο ήταν το αξίωμα του Υψηλάντη; Ενώ πολλά στοιχεία δείχνουν ότι η Αρχή της Εταιρείας και ο Υψηλάντης δεν ταυτίζονται, κανένα δεν δείχνει με πειστικότητα το αντίθετο. Στα μέσα του 1820 ο Υψηλάντης ανέλαβε αρχιστράτηγος της Επανάστασης και μελλοντικός ηγέτης του κράτους.

Η βάση του ζητήματος βρίσκεται στο ότι ο Ξάνθος παρέδωσε μέρος των χρημάτων και των εγγράφων μιας Εταιρείας που δεν ίδρυσε, στο πλαίσιο μιας προδιαγεγραμμένης διαδικασίας ανάδειξης ηγεσίας. Η σφοδρή ενδοεταιρική διαμάχη 1818-1820 έγινε γύρω από τον χαρακτήρα της Επανάστασης και το πολίτευμα της Ελλάδος. Θα προσδιόριζαν οι εγειρόμενοι την ταυτότητά τους με βάση την γλώσσα ή με βάση την χριστιανική πίστη; Θα γινόταν ένα δημοκρατικό ή ένα μοναρχικό κράτος; Η τελική πρωτεύουσα θα ήταν η Αθήνα -όπως είχε συμφωνηθεί το 1814- ή η Κωνσταντινούπολη; Θα δημιουργείτο -τελικά- μια Νέα Ρώμη (μια Νέα Ευρώπη) χριστιανική ή το αντίθετο;

Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τον Οκτώβριο του 1820 (κι ενώ η Επανάσταση πρακτικά είχε ξεκινήσει στην Ήπειρο λίγους μήνες πριν) η ενδοεταιρική σύγκρουση ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η κύρια προσπάθεια της νεωτερικής πλευράς εστιαζόταν στην αναβολή -ουσιαστικά στη ματαίωση- της Χριστιανικής Επανάστασης υπό τον Αλέξανδρο Κ. Υψηλάντη.

Στέργιος Ζυγούρας

Βλ. σχετικά: