Αφορά ο «Μεσαίωνας» τους ανατολικοευρωπαίους και βαλκάνιους;

Στέργιος Ζυγούρας

Αφορά ο «Μεσαίωνας» τους ανατολικοευρωπαίους και βαλκάνιους;

Το ερώτημα αυτό θέτει και απαντά ο Σχολ. Σύμβουλος Φιλολόγων Αργολίδας Δημήτριος Γιαννακόπουλος, Δρ. Ιστορίας του ΕΚΠΑ. Όμως στο ερώτημα περιέχεται ο αναχρονιστικός όρος «βαλκάνιος«, συνεπώς η απάντηση προδιαγράφεται αντίθετη προς την θέση την οποία έρχεται να επανελέγξει και να αναμορφώσει. Προς την στατικότητα έναντι της αναμόρφωσης συνηγορεί και ο επίπλαστος όρος «βυζάντιο-βυζαντινός» που επίσης χρησιμοποιείται. Κατά τον κ. Γιαννακόπουλο επιστημονικά πλέον προσδιορίζεται η αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως ως «Μεσαιωνική αυτοκρατορία της Ανατολής» και το «Βυζάντιο» ως μέρος του μεσαιωνικού κόσμου. Και κατά την άποψή του αυτό συνιστά μείζονα ιστορική μεταβολή που επηρεάζει και την σχολική ιστορία. Είναι έτσι;

Ο Δ. Γιαννακόπουλος ανέφερε πως την αλλαγή του τίτλου και του περιεχομένου των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας σε Γυμνάσιο και Λύκειο καθιέρωσαν τα προγράμματα σπουδών του 1999-2000 (προ δεκαετίας κριτική εδώ) και ότι στο ίδιο πνεύμα προστέθηκε και το μάθημα επιλογής της Α’ Λυκείου «Ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός και οι ρίζες του» (πρόσφατη κριτική εδώ). Προφανώς είχε δίκιο για τον τρόπο που διδασκόταν ως τότε η αντίστοιχη περίοδος στο ελληνικό σχολείο. Αυτό όμως που δείχνει να μην παραδέχεται, είναι ότι την διδασκαλία της σχολικής ιστορίας επιβάλλει η πολιτική και όχι η «επιστήμη» (αν πράγματι είναι τέτοια) της ιστορίας.

Και σ’ αυτό αντιφάσκει και ο ίδιος, αφού με βάση την υλοποίηση της ενωμένης Ευρώπης (την οποία ζούμε και την οποία υποστηρίζει) προέκυψε η «νέα» δυτική θεώρηση περί Μεσαίωνα. Πρόκειται για την ανάστροφη -χρονικά- εξέταση της ιστορίας όπου ένα προεξαχθέν αποτέλεσμα αναζητεί τεκμηρίωση στο παρελθόν. Το ψυχολογικού τύπου άλλοθι των νεωτερικών ιστορικών είναι η μερική «αθώωση» των «καταδικασμένων» χριστιανών της προγενέστερης αφήγησης, προκειμένου όλοι μαζί να αποτελέσουν το ομογενοποιημένο πρόπλασμα της επιδιωκόμενης ευρωπαϊκής μετεξέλιξης. Δηλαδή, η γραμμική, προοδευτική εξελικτική γραμμή θεωρείται ως εξής: από το Ελέω Θεού στο Ελέω Κοινοβουλίου μέσω Ελέω Jacques Le Goff. Εγκαταλείπεται η στέψη του Καρλομάγνου ως σημείο έναρξης της Ευρώπης και υιοθετείται ένα άλλο, περισσότερο προβληματικό: ο εκχριστιανισμός των βορειο-ανατολικοευρωπαίων που ολοκληρώνεται 2 αιώνες αργότερα.

Αυτό σημαίνει πως η «νέα» θεώρηση μόνον τέτοια δεν είναι, γιατί προέρχεται από την τάση που δημιούργησε το προβληματικό ευρωπαϊκό πλαίσιο κατά τους δυο τελευταίους αιώνες. Με την είσοδο των «Βαλκάνιων» και ανατολικοευρωπαίων στην Ε.Ε., η τελευταία χρειαζόταν ένα νέο αφήγημα που θα χάιδευε περισσότερο τ’ αυτιά των εθνικών Ελλήνων, των Ούγγρων και των Πολωνών. Το θέμα (όπως το αναπτύξαμε κυρίως εδώ κι εδώ) είναι ότι η άλλοτε ενωμένη Ευρώπη διαχωρίστηκε με βάση το εθνικό κριτήριο από την αντιχριστιανική τάση που σήμερα προσπαθεί να την επανενώσει. Και η πλαστή αφήγηση της δυτικής «αναγέννησης και διαφωτισμού» γίνεται προσπάθεια να επεκταθεί σ’ ένα «κοινό ευρωπαϊκό παρελθόν», ενώ «Δύση» είναι η πολιτισμική έννοια που προέκυψε από την αντιπαλότητα εναντίον του ενιαίου ευρωπαϊκού κράτους με κέντρο την Ανατολή.

Το χρυσωμένο χάπι της μερικής αθώωσης των χριστιανών υλοποιείται εδώ και πολλές δεκαετίες. Ένα παράδειγμα στα «καθ’ ημάς» είναι η άρση του μαρξιστικού ιστορικού αναθέματος εναντίον του Καποδίστρια και η προσπάθεια να τον εμφανίσουν ως συνοδοιπόρο του Κοραή. Όμως η άρση αυτή σε τίποτε δεν εξυπηρετεί, γιατί αμφότεροι παραμένουν σ’ ένα ομογενοποιημένο σκότος. Τόση ιστορική εγκυρότητα έχει και ο «νέος Μεσαίωνας» που σερβίρεται ως κοινό παρελθόν όσων οφείλουν να πιστεύουν στην Κομισιόν και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.