Αλέξης Τσίπρας: ένας επικίνδυνα ανιστόρητος ή ένας εξαιρετικά ευφυής πρωθυπουργός;

Είναι η πρώτη φορά που τόσο ξεκάθαρα και εμφατικά ακούγεται από επίσημα χείλη σε επέτειο της 25^ης Μαρτίου ότι το αποτέλεσμα της Επανάστασης, δηλαδή το ελληνικό κράτος, είναι ένα αποκλειστικά πνευματικό προϊόν της Δύσης. Δυο είναι οι πιθανότητες: ή ο πρωθυπουργός είναι ένα ακόμα θύμα της ιδεολογίας του ή είναι ένα εξαιρετικά προικισμένο άτομο που γνωρίζει χάριν του πρόσκαιρου πολιτικού στόχου να υποκρίνεται, υποτάσσοντας το έλασσον στο μείζον. Αν συμβαίνει το δεύτερο, υποκρίνεται προς το εξωτερικό, αν όμως συμβαίνει το πρώτο, τότε ίσως υποκρίνεται προς το εσωτερικό.

Ο λόγος του Αλέξη Τσίπρα στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο δεν έκρυβε εκπλήξεις. Κινήθηκε στον γνωστό άξονα που θέτει ο ανανεωτικός μαρξιστικός λόγος. Δεν προβάλλεται η «ταξικότητα», αλλά η «εθνικότητα», η οποία θεωρείται καρπός του δυτικού διαφωτισμού. Το έθνος, δηλαδή, δεν συγκροτείται -σύμφωνα με την αριστερή λογική- με βάση τον προϋπάρχοντα πολιτισμό, αλλά με βάση το κοινωνικό συμβόλαιο, δηλαδή τον πολιτικό νόμο. Ενώ η ανανέωση του μαρξιστικού λόγου μας δίνει μια επιπλέον ευκαιρία να διερευνήσουμε τι ήταν αυτός ο «διαφωτισμός», ο λόγος του πρωθυπουργού μας δίνει επιπλέον ευκαιρίες να διαπιστώσουμε και τι θα πει «αυτοκρατορία». Έμμεσα θεωρούνται «κακές» η Ισπανική, η Ρωσική, η Αυστριακή και η Οθωμανική, ενώ «καλές» η Βρετανική και η Ναπολεόντεια. Κατ’ επέκταση, «καλή» είναι και η σημερινή που μεθοδικά χτίζεται στις Βρυξέλλες, αυτή που έδωσε τον τίτλο στον λόγο του πρωθυπουργού. Η πλήρης αδυναμία του πρωθυπουργού να αποδείξει πώς και γιατί η Βρετανία και η Γαλλία «ευνόησαν» την Επανάσταση θα ήταν η αρχή του ξηλώματος όλου του «ευρωπαϊκού πουλόβερ» όπως ο ίδιος φαίνεται να το εννοεί. Το ίδιο προβληματική θα ήταν και η εξήγηση της Φιλικής Εταιρείας. Το ίδιο και οι «φιλέλληνες», το ίδιο και τα υπόλοιπα θέματα που θα έδειχναν την πάλη των δυο τάσεων σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, όχι τις ερμηνείες (λ.χ.) του «διαβόλου» Καραϊσκάκη που καθυστερημένα φωτισμένος μέσω του Μαυροκορδάτου έγινε ο «άγγελος» της Επανάστασης, ώστε να φτάσουμε -κατά Αλ. Τσίπρα- στους επαναστάτες που «συμμερίζονται στο σύνολό τους μια κοινή αντίληψη για τη διαδικασία συγκρότησης αυτού του κράτους». Με δυο λόγια, ακόμα και για κάποιον ανενημέρωτο επί του 1821, οι αλλεπάλληλες και κολοσσιαίες ιστορικές αντιφάσεις του Έλληνα πρωθυπουργού θα φαίνονταν περίτρανα, αν του ζητούσαμε να εξηγήσει το πλαίσιο «καλού-κακού» που πανευρωπαϊκά έστησε. Αν ξεκινούσαμε από απλά ερωτήματα: πώς ταυτίζεται η «ελευθερία» και η «πρόοδος» με το εθνικό κράτος, αφού όλες οι διεθνείς δυνάμεις που τελικά «βοηθούν» το 21 είναι πολυεθνικές; Πώς ταυτίζεται η Γαλλική Επανάσταση με την ίδια ελευθερία, όταν τείνει να μετατρέψει την εθνική Γαλλία σε Ναπολεόντεια Αυτοκρατορία; Τίνος σχήματος συνέχεια αποτελεί το εθνικό Ελληνικό κράτος του 1833; Γιατί αν αποτελεί -σύμφωνα με τον δυτικό διαφωτισμό- συνέχεια των αρχαίων πόλεων κρατών που ουδέποτε συνενωθήκαν, τότε το σημερινό Ελληνικό κράτος κατέχει εδάφη που δεν του ανήκουν, την Μακεδονία και την Δ. Θράκη. Το μόνο που μπορούμε να προσθέσουμε για το τελευταίο, είναι μια λέξη: Κόχραν. Υπήρξε η επιλογή των διαχειριστών του β΄ δανείου και για να πειστούν κάποιοι εγχώριοι (ποιοι;) να τον αποδεχθούν, διαφήμιζαν ασταμάτητα οι διαχειριστές ότι με τον λόρδο Κόχραν (που αιφνιδίως μετετέθη από τις Επαναστάσεις της Ν. Αμερικής) στο τιμόνι του στόλου οι Έλληνες θα δουν τον Σταυρό να αντικαθιστά το μισοφέγγαρο πάνω στην Αγιά Σοφιά. Αν η Κωνσταντινούπολη είναι απούσα όσο και η πολυεθνική τάση από τον λόγο του πρωθυπουργού, τότε δεν ξαφνιάζεται κάποιος από τον τελείως αντιεπιστημονικό τρόπο με τον οποίο ο Αλ. Τσίπρας εξηγεί πώς «μετεστράφησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις» και ξαφνικά (το 1823;) διαπίστωσαν τον «γεωπολιτικό ρόλο της περιοχής μας». Έναν αντιεπιστημονικό τρόπο που πρακτικά ταυτίζεται με την εξήγηση που έδωσε προ πενταετίας ο ΣΚΑΪ στο δικό του «1821».

Το 1821 ξεκίνησε ως διεθνές θέμα, δεν έγινε στην πορεία. Το τελευταίο το ισχυρίζονται μόνον όσοι επιμένουν να ταυτίζουν το αποτέλεσμα με τον στόχο. Τραγική ειρωνεία, αλλά και έμμεση διάψευσή τους: αυτοί που το ισχυρίζονται, υποστηρίζουν την κατεδάφιση του εθνικού κράτους, υπέρ ενός πολυεθνικού ευρωπαϊσμού (που προς το παρόν προσφέρει «αλληλεγγύη» σαν αυτή, που την ευθύνη του αποτελέσματός της προτίθεται να διερευνήσει ο Αλ. Τσίπρας με την Εξεταστική Επιτροπή που μόλις ανήγγειλε). Την πολυεθνική τάση του 1821 κανείς δεν την είδε; Εδώ είναι διατυπωμένη η άποψη που ταυτοποιεί τους ρόλους των δυο διεθνών τάσεων του 18^ου αιώνα και δεν εξαφανίζει τη μια, παραλλάσσοντας το σκηνικό του 1821 κατά το δοκούν. Μια άποψη προσαρμοσμένη για σχολική χρήση, και διατυπωμένη μέσα σε χώρο παιδείας, όπως δηλαδή του πρωθυπουργού. Μια άποψη που επιβεβαιώνει και τον τίτλο του Πανεπιστημίου εντός του οποίου μίλησε ο πρωθυπουργός.

Ο πρωθυπουργός με την ομιλία του έστειλε ένα ακόμη μήνυμα ότι η Ελλάδα θέλει να παραμείνει στο Ευρώ. Το αν το πιστεύει κιόλας, αν δηλαδή πιστεύει όσα είπε περί «διαφωτισμού, αυτοκρατοριών, Ιεράς Συμμαχίας, ελευθερίας…», είναι το κύριο θέμα. Γιατί αν τα πιστεύει, τότε θα αδυνατεί να εξηγήσει τόσο την ιστορία που τον διαψεύδει, όσο και την άποψη ότι «ελεύθερο» και «ανεξάρτητο κράτος» είναι αυτό που δανείζεται από τις «αγορές» δημιουργώντας ατέρμονα χρέη. Γιατί τέτοιες ήταν οι «φιλελεύθερες» επαναστάσεις της Λ. Αμερικής και η Ελληνική όπως κατέληξε. Όχι όπως ξεκίνησε. Ο ίδιος ο Μπάυρον, βαθύς γνώστης της πραγματικής αιτίας των άλλων Επαναστάσεων, υπήρξε θύμα της πολιτικής που τον έφερε στο Μεσολόγγι, επειδή δεν την υποστήριξε πλήρως. Υπήρξε θύμα των δανείων που υποδουλώνουν, υποχρεώνοντας μέσω της ιστορίας τους τελικούς υπόχρεους των δανείων να πανηγυρίζουν για την «απελευθέρωσή» τους.

Αλλά το κείμενο αυτό δεν στοχεύει τόσο στην ιστορική εξήγηση. Θέλει μόνον να θέσει το ερώτημα: πράγματι ο Αλέξης Τσίπρας μας υποδεικνύει να αισθανόμαστε «γνήσια τέκνα» του Βολταίρου και όχι του Ευγένιου Βούλγαρι; Του Ρουσσώ και όχι του Γαζή; Μα, ταυτίζονται όλοι αυτοί! θα πουν κάποιοι. Αυτό είναι καρπός της ιδεολογίας. Η επιστήμη δεν το επιβεβαιώνει και ίσως εδώ να οφείλεται και η όποια αντίδραση πανεπιστημιακών δασκάλων στην ομιλία του Πρωθυπουργού στο ΕΚΠΑ. Παρενθετικά, να πούμε ότι η ιστορία και η πολιτική είναι τόσο συνδεδεμένες μεταξύ τους ώστε θα χαρακτηριζόταν ίσως αφελής ή ουτοπιστής όποιος επέμενε στον πλήρη διαχωρισμό τους. Πάντως η ιστορία βεβαιώνει τα αντίθετα από όσα διδάσκονται στα ελληνικά σχολεία την τελευταία δεκαετία (που προωθούν τον διεθνικό Ευρωπαίο πολίτη) και επιβεβαιώνει ορισμένα μόνον από όσα διδάσκονταν παλιότερα (όταν προωθούσαν τον εθνικό Έλληνα πολίτη).

Πράγματι ο Αλέξης Τσίπρας θεωρεί τον σημερινό «Ελληνισμό» πολιτική (κοσμική) εθνότητα και μόνον; Αυτό είναι ασαφές. Είναι ενδεχόμενο ότι το κάνει (λίγο ή πολύ) με πολιτική σκοπιμότητα· με προφανή στόχο την ολοκλήρωση μιας δύσκολης διαπραγμάτευσης με τους δανειστές. Γι αυτό, δέχεται ακόμα και να δυσφημήσει έμμεσα τους Έλληνες επαναστάτες ότι το 1824 τρώγονται για προσωπικούς λόγους, αντί να πει ότι η προσμονή και μόνον των λιρών διεύρυνε το ανούσιο πραξικόπημα του Κρανιδίου σε πολλαπλή ενδοεπαναστατική διαμάχη μεταξύ δυο προσχηματισμένων πολιτικών ομάδων· μια διαμάχη στην οποία πρωτοστατούσε το City του Λονδίνου. Προφανώς η ιστορία δεν είναι το καλύτερο πάντα εργαλείο για πολιτική διαπραγμάτευση. Αν το πιστεύει, πράγμα που λογικά φαίνεται το πιθανότερο, τότε έχουμε να κάνουμε με μια πολιτική ενδεχομένως υποκριτική προς το εσωτερικό. Μια πολιτική που πιστεύει στα δάνεια πολύ περισσότερο απ’ ό,τι η προηγούμενη, επειδή λέει ότι θα ανατρέψει αυτό στο οποίο κατάβαθα πιστεύει. Μόνο που τα «δάνεια» σήμερα δεν είναι κυρίως «λίρες» αλλά «διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις». Αν όμως δεν το πιστεύει, αν έχει στο μυαλό του ένα συγκεκριμένο σχέδιο ανατροπής και μεσοπρόθεσμης διεξόδου του ελληνισμού από την ευρωπαϊκή μέγγενη, τότε έχουμε να κάνουμε με έναν εξαιρετικά ευφυή πολιτικό, ανάλογο αυτού που ώθησε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη να γράψει στις προκηρύξεις του ότι πίσω από τον στρατό του ακολουθεί ο ρωσικός.

Στέργιος Ζυγούρας