Με αφορμή τον Ρήγα, τον Καποδίστρια, το Νερουλό, τον Κοραή, … και τον Γιώργο Καραμπελιά
Το άχαρο και άγονο στοιχείο της γενικής κριτικής ενός ιστορικού έχει και εξαιρέσεις. Οφείλει κάποιες φορές να έχει. Όμως, τι να πρωτοεξαιρέσει κάποιος σήμερα από το ελληνικό Πανεπιστήμιο; Πόσο μπορεί να αποφύγει ένα διεπιστημονικό κουτσομπολιό; Και τι να πρωτοσχολιάσει από τις αποσιωπήσεις και τις στρεβλώσεις;
Σωστά αναφέρει τα περί Ρήγα-Κιτρομηλίδη ο Γιώργος Καραμπελιάς (βλ. σχετικά και εδώ). Αλλά δεν πρόκειται μόνο για ένα ιστορικό πρόσωπο (Ρήγα) ή για δυο-τρεις περιπτώσεις πανεπιστημιακών ιστορικών. Πρόκειται για την ακραία επιλεκτικότητα της νεωτερικόητας που συστηματικά ασκείται επί δεκαετίες και μετατρέπει την ιστορική έρευνα σε προαποφασισμένη εξιστόρηση.
Η προβολή μιας αντίστροφης ιστορίας έγινε κανόνας από την θεμελίωση του ΕΙΕ (Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών που ξεκίνησε το 1958 ως Βασιλικό Ίδρυμα Ερευνών) και σταδιακά πέρασε εντός του Πανεπιστημίου.
Όχι! Η προηγούμενη ιστορία δεν ήταν αληθής, ούτε αυθόρμητη. Κατασκευάστηκε κι αυτή από τον Κ. Παπαρρηγόπουλο, για να εξυπηρετήσει μια παρασκηνιακή συμφωνία (προφανέστατα) και την προοπτική του 21. Τη συνέχεια της υπερεθνικής Επανάστασης που είχε εγκλωβιστεί στο εθνικό κράτος. Το κράτος γιορτάζει την 25η Μαρτίου, ενώ η Επανάσταση ξεκίνησε ένα μήνα νωρίτερα. Επιλέχτηκε ως επίκεντρο η Αγ. Λαύρα των Καλαβρύτων, ενώ η τελετή έγινε στους Τρεις Ιεράρχες του Ιασίου.
Το φαινόμενο σχετίζεται με την ίδια τη φύση του 1821 και το ιστορικό δεδομένο του «επανελληνισμού» που στην ύστερη φάση του ονομάζεται «διαφωτισμός». Όλα αυτά είναι πολύπλοκα, αντιφατικά και σκόπιμα συνεσκιασμένα, δίνοντας ευκαιρία σε κάποιον να ανάγει τον αναχρονισμό σε αντικειμενικότητα και τον υποκειμενισμό σε ιστορική πραγματικότητα.
Όμως η βαθύτερη αιτία ανήκει στους πρωταγωνιστές της Επανάστασης. Ο Καποδίστριας όχι μόνο σιώπησε, αλλά γραπτώς δεσμεύτηκε και δέθηκε με τη σιωπή το 1826. Από την εποχή εκείνη ο Ξάνθος κλήθηκε να μαρτυρήσει «εναντίον του». Ότι τάχα το 1820 του έδινε την Εταιρεία κι ο Καποδίστριας δεν τη δεχόταν. Αυτό έγινε προκειμένου να μην αναδειχθεί το 1827 ο Καποδίστριας αρχηγός του κράτους. Ο Κοραής έγραψε εναντίον του Καποδίστρια την ίδια περίοδο.
Μέρος της «συναίνεσης» που παρείχε ο Κοραής στον Καποδίστρια το 1827. Όλοι οι οπαδοί του «τον απαιτούσαν επίμονα» το 1820 στη θέση του Υψηλάντη. Η σύγκρουση είχε και προγενέστερα στάδια. Κοραής, ΔΙΑΛΟΓΟΣ (Αρριανού Επικτήτου Διατριβαί, τ. Α΄, 1827)
Το 1834-44 έγινε η καλυμμένη σύγκρουση στο επίπεδο της εξιστόρησης της Εταιρείας, όμως ενόψει των εξελίξεων που προαναφέρηκαν, η διαμάχη Αναγνωστόπουλου-Ξάνθου θάφτηκε και ο Φιλήμων έμεινε μόνος τις παραμονές της έξωσης του Όθωνα να παραπέμπει τον αναγνώστη του στους πραγματικούς πρωταγωνιστές και στον στόχο της Επανάστασης, μέσα από υπονοούμενα και μισόλογα.
Ιδού πώς ανέλαβε ο Φαναριώτης Ρίζος Νερουλός να αποκαταστήσει τη σχέση της καποδιστριακής πλευράς με τον Κοραή, την εποχή που ιδρύθηκε η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης ως θυγατρική εκείνης των Αθηνών. Δημητρακόπουλος, Προσθήκαι και διορθώσεις εις την Νεοελληνικήν Φιλολογίαν του Κ. Σάθα (1871)
Η θεμελίωση της Επανάστασης στη Βιέννη, περί της οποίας και ο Ξάνθος ακόμα κάνει λόγο (δεν θα μπορούσε διαφορετικά), έχει καταδικαστεί στην αφάνεια. Η στάση της μεταναπολεόντειας Δύσης εξηγείται αντίθετα και όποιο στοιχείο αναδεικνύει τον Καποδίστρια ως θεμελιωτή της Ελληνικής Επανάστασης εξοστρακίζεται. Και πάλι όμως, η νεωτερική ιστορία καταφεύγει στη δημιουργία μύθων. Είναι τόσο πολλά τα αντίθετα τεκμήρια …
Στέργιος Ζυγούρας
Το καραβάκι της ιστορίας 